වාක්කුව

වාක්කුව

දවස වෙනදාටත් කලින් උදාවී ඇති සෙයකි.  ඉඳුනිල් උදේ පාන්දරින්ම පිටත්ව ගොස්ය.  දැන් දින කිහිපයක සිට ඉඳුනිල් උදේ පාන්දර අවදි වෙයි.  ලක ලෑස්ති වී පිටව යයි.  කාන්තිට මේ පිළිබඳ වැඩි නිච්චියක් නැත. සමනල කඳු මුදුනින් අහසට නැඟුණු ඉර කළු ගං වතුරට වැටී රටා මවයි.  කාන්ති උදෙන්ම ගඟට යන්නේ දහවලට අව් රස්නේ වැඩි වන බව දැනගෙනය.  උදේට ගමේ ගෑණුන් අඩු නිසා ගංතොටේ කලබලයක් නැත.  ඒත් ඉතින් කාන්තිගේ හිතේ ගමේ ගෑණු කියන කතා මේ දැන් කිව්වා සේ රැුව් පිළිරැුව් දෙමින් ඇසේ.

‘‘ඈ බං කාන්ති උඹ අනුරාධපුරේ වෙච්චි මේ රත්නපුරේට ඇවිල්ලා ඉතින් හේන් කොටන්න කියලැයි’’.

‘‘මෙහෙ ඉතින් පතලකට සෙට් උනොත් තමා’’

‘‘ඉඳුනිල් මල්ලී කියලා අතපය වෙහෙස වෙලා වැඩ කරන එකෙක් යැ බං’’.

‘‘තාත්තට ඉතින් ඔච්චර ඉඩකඩං තිබුණාද? වත්ත වටේටම මැණික්, කිසිම උනන්දුවක් නෑනේ ඇත්තට’’.

‘‘අනික මං අහලා තියෙනවා, මැණික් ගැන හාන්කවිසියක් දන්නේ නැති වුන්ට වාක්කුව තියෙනවා’’.

වාක්කුව කාන්තිට ඇතිවූයේ කුතුහලයකි.

‘‘වාසනාව බං වාසනාව’’.

කාන්ති ගඟට ඇවිත් දැන් අඩ හෝරාවක් පමණ ගතවී තිබේ.  පසුගිය සතියේ අම්මා ආ වේලේ දිගින් දිගටම කියා සිටියේ බඩත් උස්සාගෙන ගඟට බහින්න එපා කියාය.  ඒත් කාන්තිට ගඟට ආවිට ගොඩට යන්න හිතෙන්නෙම නැත.  ගෙඟ් මුදුනින් සමනල අඩවියයි.  ගිරා හොටේ කන්දටත් බෑණ සමනලයටත් මැදිව පෙනෙන සිරිපාදේ ?ට එළිය කෙළින්ම කළු ගඟට වැටෙන්නේ මෙතැනට බව ගම්මු කියනවා කාන්ති අසා තිබුණි. වතුරේ එබී නාන්න පුළුවන් තරමට එතරම් නොගැඹුරු ඇඳුන් වලක් තිබෙන නිසා කාන්ති ට කහටගස්දිගිලිය වැවේ වගේ ජබුන් ගසා පිහිනන්නට, නාන්නට ඉඩ  ඕනෑතරම් තිබේ.  අම්මා වැඩිපුරම බනින්නේ ගෙඟන් ගොඩවී ඉඳුනිල්ගේ ඉඩමට නගින්නට තිබෙන ගං ඉවුරේ බෑවුම බඩ දරු මවකට තියා සාමාන්‍ය කෙනෙකුට වත් නඟින්නට අපහසු බව කියමිනි.

සේදීමට කියා රෙදි එතරම් නොවූවත් හෝරාවක් පමණ ගඟ රැුඳුන කාන්ති ගොඩට ආවේ වැඩි දාංගලේ බඩට හොඳ නැති බව තේරුම් ගෙනය.ඊයේ ඇඳන් ගිය ඉඳුනිල ගේ සුදු කමිසය ත් සරම ත් උදේ අව් රැුල්ලට බාගෙට වේලී තිබුණි.  වැල්ලේ වනා තිබූ තෙත රෙදි අතට ගෙන බාල්දියට දමාගත් කාන්ති ගං ඉවුරට ගොඩවූවා පමණි.   ගංවතුරට ගලක් වැටෙනු වැනි ශබ්දයක් ඇසී හැරී බැලූවාය. මාලූවෙකු බා ගත් පිළිහුඩුවෙකු එගොඩ උණ පඳුරට ඇදුණේ ජයග‍්‍රාහී ලෙසිනි.  මාලූවා දඟලන අයුරු කාන්ති දැක්කත් ඌ ගැන දුකක් නොසිතුනේ පිළිහුඩුවා ගේ දක්ෂකම ගැන හිත හිතා සිටි නිසයි.

ගං ඉවුරේ තිබුණු කිරළ ගහකට බරදී වත්තට පැන ගත් කාන්තිට දැන් ඉදිරියේම පේන්නේ අලූත් පතලේ වාඩියයි.  දැන් පතල බඹ දෙකක් පමණ වු අනුරාධපුරේ වගා ලි`දක් තරමේ වලකි.  අනුරාධපුරේ මෙවැනි ලොකු වලවල් තිබෙන්නේ හේන්වගා කිරීමට ය.නාගෙන පතල ල`ගින් එනවිට කාන්තිට ගමේ ගෑණු කී කතා නැවතත් සිහියට එයි.

‘‘කාන්ති උඹට වාක්කුව තියෙනවා.  පතල් රස්සාවට බැස්සොත් මැණික් හම්බ වෙනවා ෂුවර්.’’

‘‘බූරු ගැහිල්ල වගේ තමයි පිිටියට අලූත් නං වාසිය අත්මුල’’.

‘‘හදිස්සි නොවී ඉදන් පොඩි එකා වාසනාව ගෙනෙයි උඹට.’’

ගෑණු කියන දේ ගැන ලොකු වැටහීමක් කාන්තිට නැතත් ඊයේ ? කාන්තිට හීනෙන් පෙනුන දේ ගැන කාන්තිගේ හිත උනන්දුවක් දැක්වීය.  හීනෙන් පෙනුනේ කාන්තිට මැණික් ගලක් හම්බ වෙන හැටි ය.  රතු ගලක් වු ඒ ගල ගෙ`ග් නාද්දී හම්බ වූ අතර, ඉ`දුනිල්ට පෙන්විමට යාමේදී අවදි වුනු නිසා එහි ඉතිරි හරිය දැක ගන්නට නොලැබුණි.පතල දකිනවිට මැණිකක් ගැන ආශාව වෙනදාට වඩා කාන්තිගේ හිතට දැනුනේ ඒ නිසයි.

පතල් වාඩියට යන වැට මායිමේ ගෙනා බාල්දිය හා රෙදි කිහිපය තැබූ කාන්ති වටපිට බලා ඉල්ලං ගොඩ පසුකරගෙන පතල් වල සමීපයට ගියාය.  දබරය කරකවා බැලූ කාන්තිට හිස් කූඩය පහලට යන අයුරුත් නැවත ඉල්ලං පිරවූ කූඩ ඉහලට එන අයුරුත් පෙනුනි.  එම කූඩය මත ඊයේ ? හීනෙන් දුටු ආකාරයේ ගලක් තිබෙනවා කාන්තිට මැවී පෙනෙන්නට විය.  කාන්ති දබරය නැවැත්වීය.  උදේම ඉඳුනිල්  කොහේ හෝ ගිය නිසා පතලට අද කට්ටිය බසින්නේ ද නැත.  වල වටේ දෙපාරක් එහේ මෙහේ ගිය කාන්ති පතල් වලට බහින්ඩ තිබෙන කඹය දිගේ පහලට බහින්නට විය.  දිය රෙද්දක් ඇඳගෙන සිටි කාන්තිට බඹ දෙකක් පමණ ගැඹුරු මේ වලට බැසීම අපහසු වූයේ බඩකුත් උස්සාගෙන සිටි නිසයි. 

බොහෝ වේලාවකින් ඉතා අමාරුවෙන් වලට බැසගත් කාන්තිට ඉහළ බලද්දී තමන් පොළොව පලාගෙන ගිහින් වගේ දැනුණි.  මඩ ගඳත්, පල්වුනු වතුරත්, පතල් බිත්ති වලට ගසා ඇති කැකිල්ල හා කිතුල් පටි පල් වීමෙන් එන කුයිලයත් නාස් පුඩු හකුලවයි.  කාන්ති වටපිට බැලීය.  තුන් පැත්තකින් වූ පතල් බිත්තියත් අනෙක් පසින් වූ කුහරයක් කාන්තිගේ නෙත ගැටුණි. එහි අඳුර මිස කිසිවක් නොපෙනෙයි.  කාන්ති අඳුර ගුල තුලට රිංගුවේ පියවි සිහියෙන් නම් නොවේ.  දිනක් නාන්නට යමින්  සිටියදී ගං තොටේ ගෑණු කී කතා බිත්ති අතරින් කාන්ති ට ඇසුණි. 

‘‘ඉඳුනිල් හරි ඔතෑනියි බං.  අනුරාධපුරේ එකියක් අහුවුනා ට රත්නපුරේ දන්න එකියක් නම් අහුවෙන්නේ නෑ  ඕකට.’’

‘‘අරං හදා ගත්ත කොල්ලෙක් නේ බං.’’

‘‘කොච්චර වස්තුව තිබුණත් ගන්ඩ පින නෑ.’’

‘‘ඔය වත්තේ මැණික් බෝතලයක් හංගලා තියෙනවලූ.’’  කාන්තිගේ අරමුණ කුළුගැන්විණි.

ඇය කළුවරේ දෝනාව ඇතුලට ගියාය.  මෙම කුහරය තුළ තට්ටු ගසා තිබුණේ නැත.  වටේටම පස් බිත්තිය පමණි.  හේතුව මේ කොටසේ ඉල්ලම තිබීමයි.  අඳුරේ වුවත් බිත්ති අතගාන කාන්තිට හසු වුනේ වඩා ඔපමට්ටම් වූ ඉල්ලම් කැටයකි.  මිට මොලවාගත් විට බත් ගුලියක් තරම් වූ එම ගල්කැටයේ මඩ තැවරී තිබුණි.  කාන්තිගේ බලාපොරොත්තුව එය රැුගෙන සෝදා බැලීමටය. දෝනා කටින් එලියට ආ කාන්ති වල පතුලේ වූ පල් වතුරෙන් ගල්කැටය සෝදා ගත්තාය.  ඉස්ගෙඩියන් වතුරේ ඔබ මොබ යන්නේ කුඩ මාලූ ?නක් මෙනි. හිරු එළියට අල්ලා කරකවා බැලූ කාන්තිට ගල්කැටය ඇතුලේ වූ දීප්තිය පෙනෙන්නට විය.  ඇය වහා වහා බැමි නැග බැස ගියාට වඩා ඉක්මනින් පතල් වලෙන් ගොඩට ආවාය.  රෙදි බාල්දිය අතට ගත් කාන්ති ඉක්මනින් ගෙදර ආවේ තමා සතු වස්තුව ගැන සිතමිනි.

‘‘උඹ අනුරාධපුරේ නෙ බං.  උඹට වාක්කුව තියෙනවා.’’

දෙවැට අතරින් ඇයට ඇසුණි.  කුස්සිය පැත්තින් ගෙට ඇතුලූ වූ කාන්ති දොර මුල්ලට ගියේ යමක් සොයා ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙනි. ගේ මුල්ලේ වූ ඉල්ලම් කූර අතට ගත් කාන්ති ඇයත් ඉඳුනිලූත් නිදාගන්නා මැද කාමරයට ගියාය.  මේ ගෙදර දොරවල් පහකින් ඇතුලූ විය හැකි එකම කාමරය මෙයයි.  කාන්ති යුහුසුලූව ඇඳ අසල වලක් හෑරුවාය.  සැනකින් එය නවතා කුස්සියට යන කාන්ති තුනපහ කුප්පි තිබෙන රාක්කය මත වූ පරණ මාමයිට් කුප්පියක් ගෙන තමා දියරෙද්දේ සඟවාගෙන තිබූ ගල කුප්පියට දැමුවාය.  කාන්තිගේ හිතට ලොකු සහනයක් දැනේ.  කුප්පිය දෙස සිනා මුසු මුහුණින් බැලූ කාන්ති තමා හෑරූ වලට එය දමා වසා දැමුවාය.

***

‘‘අන්ජනන් දේවී අහනවා මොනවද දැනගන්න  ඕන කියලා.’’

‘‘වස්තුව තියෙන තැන තමයි දැන ගන්න  ඕන.’’

‘‘කට කට’’
ඇදුරාට කේනිති ගිය සෙයකි.

එකිනෙකා මුහුණට මුහුණ බලා ගති.  ඉඳුනිල් මඳක් නැමී ඉස්සරහට ආවේය.

‘‘මේ නිවස තිබෙන්නේ ජලය හඬන තැනක.’’

‘‘එහෙමයි.’’ 

‘‘මේ නිවසේ මීට පෙර වස්තු සම්භාරයක් තිබුණු තැනක්.’’

‘‘එහෙමයි.’’ 

‘‘අංජනන් දේවි අහනවා තව මොනවද දැනගන්න  ඕන කියලා.’’

‘‘මේ වස්තුව කාට හිමිද කියලා දැනගන්න තියෙනවනම්.’’

ඉඳුනිල් යහළුවන්ගෙන් විමසයි.  උඩු රැුවුලක් ඇති, විට හපයක් කන, ඇස් ගෙඩි මොර ගෙඩි තරම් වූ නිශ්ශංක ඉතා ගිජු ලෙස අංජනං තට්ටුව අසලට ආවේය.

‘‘මේ වස්තුව තියෙන්නේ ගේ සීමාවෙම කියලා තමයි පෙන්නුම් කරන්නේ.  මුත්තා කෙනෙක් ගේ බැල්ම තියෙනවා.  බහිරව පූජාවක් දෙන්න  ඕන.’’

ඉඳුනිල්ගේ ඔළුව ආයෙත් විකාර විය.  මේ අංජනන් බැලූ හත්වෙනි වතාවයි.  අංජනන් දේවී එක එක දවසට එක එක දේ කියයි.  කොහොම වුනත් ඉඳුනිල්ගේ මුත්තා කෙනෙක් මැණික් ගල් කිහිපයක් බෝතලයකට දමා වත්තේ කොහේ හෝ යටකර ඇති බව ගමේ මිනිසුන්ගේ විශ්වාසයයි.ඉඩමේ පතල දාන්න උනන්දු වුනු නිශ්ශංකලා, අතුලලා මේ ගැන හොඳින්ම දන්න නිසා මැණික් බෝතලේ ගොඩ ගැනීමට ඉඳුනිල්ව උනන්දු කරවන්නේ ඔවුන් විසිනි.

ඉඳුනිල් එන ගමන් කල්පනා කලේ කාන්ති ගැනය.

‘‘උඹ මේ ගැන වැඩිය ගෑණිට කියන්න යන්න  ඕන නෑ.  ගෑණුත් එක්ක බෑ  ඕවා කරන්න.’’

පතල් වාඩියට වී ඉතිරි වුනු රා කට්ට සප්පායම් වන අතරේ නිශ්ශංක කීවේය.  ඉඳුනිල් රා කට්ටක් වත්කරගෙන එක උගුරට බීගෙන ගියේය.  අතුල හා නිශ්හංක ඒ දෙස බලාගෙන හිටියේ පුදුමයෙනි.  ‘‘හිමිහිට බීපන්’’  මයියොක්කා කෑල්ලක් කටේ දාගත් අතුල කීවේය.

‘‘අපි එනවා හෙට ?ට.  මං ඔක්කොම ලෑස්ති කරගෙන එන්නම්.’’ කියා  යන්නට ගොස් නැවතී හැරී ආ නිශ්ශංක,

‘‘අද අපි අංජන බලන්න යන වග කවුද දන්නේ’’යැයි ඇසුවේ මුහුණට ඇ`ගිල්ල දිගු කරමිනි.
  
‘‘කවුරුත් දන්නේ නෑ නිශ්ශංක අයියේ.’’ ඉඳුනිල් කිවුවේ කේන්තියෙනි.
      
            ***
කාන්ති ට හවස් වරුවම අවදි ව සිට ඇහැ පියවුනේ තෙහෙට්ටුව නිසාය.  ඉඳුනිල් කල්පනා කරන්නේ හෙට ගැනය.  වත්තේ හැමතැනම වලවල් හාරා තිබේ.  හෙට වලක් හාරන්න වෙන්නේ ගේ මැද්දේ බව ඉඳුනිල් දනී.

‘‘ඔව්, මේ කාමරේ තමයි  ඕක තියෙන්නේ.  තාත්තා හිටියෙත් මේ කාමරේනේ.’’

ඉඳුනිල් තමන්ටම කියා ගත්තේය.  ඇද විට්ටමට හිස තබාගෙන නිදා සිටි කාන්තිට ඒ වදන් ඇසුනේ හීනෙන් මෙනි.

‘‘මොකක්ද ඔයා කිව්වේ.’’

‘‘ආ..... මේ....... නෑ.....’’

‘‘අද මොනවද අංජනමට කිව්වේ.’’

‘‘මුත්ත හංගපු මැණික් බෝතලයක් තියෙනවලූ.  හෙට ? එනවා කට්ටිය බලන්න.’’

ඉඳුනිල් කියවාගෙන ගියේ කාන්තිගේ බඩ ද අතගාමිනි.  කාන්ති ගැස්සිනි.

‘‘ඇයි, ඔයාට අමාරුද?’’

‘‘නැහැ.’’

කාන්තිගේ සිහියට ආවේ දවල් තමා හංගපු කුප්පියයි. 

‘‘ගේ ඇතුලේ තමයි තියෙනවා කිවුවේ.’’  ඉ`දුනිල් කියද්දී කාන්තිට දෙලොව රත්විය.  ඇයට නින්දක් අහලකටවත් එන්නේ නැත. කණාමැදිරියෙකු ගේ නිවි නිවි පත්තුවෙන එළිය කාන්තිගේ ඇස් නිලන්කාර කරයි.

‘‘බහිරව පූජාවකුත් දෙන්න  ඕනලූ.  අතේ සල්ලිත් නෑ.  ඔයා ලඟ තියෙනවද?’’  කාන්තිට ඇසුනත් පිළිතුරු දෙන්නට මේ අඳුර ඉඩ නොදෙයි.

ළඟදී මිය ගිය ඉඳුනිල් ගේ තාත්තාගේ සොහොන පැත්තෙන් නරි ?නක් හූ කියයි.  ඉඳුනිල් ට නින්ද ගොස්ය.  ගොරවන ශබ්දයෙන් එය තේරුම් ගත හැකිය.  කාන්ති ශබ්ද නොඇසෙන සේ ඇෙ`දන් නැගිට්ටාය.  ඉතා සෙමෙන් අඩි තබමින් දොර මුල්ලට ගිය කාන්ති අඳුරේ අතපත ගා ඉල්ලන් කූරත් ගෙන මේ සැරසෙන්නේ දහවල් වලදැමූ කුප්පිය ගොඩ ගැනීමට ය.  සියලූ ශබ්ද එකවර අඩු වී ගියේය.  නරි ?න ගඟ දෙසට ගියා විය යුතුය.  බිම හාරන හඬ පමණක් ඇසේ.  ටකස් හඬින් ඉල්ලන් කූර මාමයිට් කුප්පියේ වැදුණි.  ඉල්ලන් කූර බිම දමා අතින් පස් ඉවත්කළේ කුප්පිය ගන්නටය.  ඇස් පියවෙන තරමේ සුදු ආලෝකයක් කාන්තිගේ මුහුණට එල්ල විය.  ඉඳුනිල්ගේ කෑලි දෙකේ ටෝච් එළියට කාන්තිගේ වෙහෙසුනු ඇස් හසුවිය.  දහඩිය බිඳු දිලිසෙන්නට විය.  ඇය සෙමෙන් සහ බයෙන් ඇඳ විට්ටමට වාරු දී නැගිට්ටාය.  ඇය අත දුඹුරු පැහැති කුප්පියකි.  ඉඳුනිල්ට පියවි සිහිය එළවා ගත නොහැකි විය.  මුත්තා වල දැමූ මැණික් බෝතලය කාන්ති ගොඩ ගෙන තිබේ.  එය මාමයිට් බෝතලයකි.  වැඬේ වැරදී ඇත.

‘‘කාටවත් කියන්න එපා.  උඹේ ගෑණි තමයි විශ්වාස නැත්තේ.’’

නිශ්ශංකගේ හඬ කාමරයේ දොරවල් අතරින් ඉඳුනිල්ට ඇසෙන්නට විය.  ඉඳුනිල් ක්ෂණයකින් කාන්තිව පෙරලා දැමුවාය. ඇය අත වූ කුප්පිය තමා සතු කර ගත්තේය.  කාන්ති කැරකී ගොස් ඇඳවිට්ටමේ හිස වැදුණි.  ඉඳුනිල් ඉතා ඉක්මනින් කාමරයෙන් එළියට ආවේය.  හඳ පායා තිබුණි.  වැලේ වනා තිබුණු සුදු ඇඳුම් හොල්මන් සේ පෙනුණි. සිත ගැස්සුණි.

‘‘අපි එනවා හෙට ?ට’’

නිශ්ශංක අංජනන් තට්ටුවත් රැුගෙන හෙට ?ට එයි.  දැං අංජනමෙන් බලාගන්නට දෙයක් නැත.  ඉඳුනිල් බෝතලය හඳ එළියට අල්ලා බැලූවේය.  බත් ගුලියක් තරම් ලොකු ගල් කැටයක් රතු පාටින් දිලිසුනි.  ඉඳුනිල් කල්පනා කරන්නට විය.  දැන් කරන්නට දෙයක් නැත.  හෙට උදේම මැණික් බෝතලය ගත් බව ගමටම ආරංචි වෙනු ඇත.  නිශ්ශංක තමන්ව මරණ බව ස්ථිරය.

බෝතලය තුළ තිබෙන්නේ එක ගලක් නිසා නිශ්ශංක එය ද පිළිගන්නේ නැත.  අනෙක් ගල් සඟවා ගත්තා යැයි සිතා සිදු වූ කිසි දෙයක් විශ්වාස කරන්නේ ද නැත.  නිශ්ශංක, අතුල පමණක් නොව ගම්මුද තමා පසුපස එන අයුරු ඉඳුනිල්ට මැවී පෙනුනි.  අවසිහියෙන් මෙන් ඉඳුනිල් පතල දෙසට ගියාය.  වල වටේ ඇවිද්දේය.  සොහොන් කොත අසල වසා සිටි බස්සෙක් තටු සලා ඉගිලූණි.  බෝතලය විවර විය.  ඇස් දෙක පියාගෙන ගල ඉවතට ගත් ඉඳුනිල් ගල හොඳින් අත ගා බැලූවේය.  පෙරේත ගඳක් වැනි ගඳක් හමන්නට විය. අපුලෙන් වුවත් ගල නහයට ගත් කල ඉඳුනිල්ට මාමයිට් සුවඳ හඳුනා ගත හැකි විය.  ඉඳුනිල්ගේ ඇස් ඇරුණි.  තැනින් තැන ගෑවී තිබුණ මාමයිට් පිසදා බැලූ විට ඉඳුනිල් ගලේ වූ අලූත් ගතිය අවබෝධ කර ගත්තේය.  තැනින් තැන පළුදු වුනු සුදුපාට ගලක් වූ එය සඳ එළියට අල්ලා බැලූවේය.  ජබොස් හඬින් මාමයිට් බෝතලය පතල් වලට වැටුණි.  බෝතලය තුළ වූ එළිය දැන් නැත.  එය නිකම්ම නිකං ඉල්ලං කැටයකි.  කළු වළාකුලකට සඳ වැසී ගියේය.  ඉඳුනිල් යටිගිරියෙන් කෑ ගැසීය.  අසල කිරි අල ගාලේ සිටි ඌරු මීයෙක් කැලේ කඩාගෙන ගඟ දෙසට දිවුවේය.  ගල් කැටය වැරෙන් ඈතට වීසිකල ඉඳුනිල් හිස අල්ලාගෙන එතැනම ඉඳගත්තේය.  ඔහුගේ හිස බමන්නාක් වගේ දැනිණි. 

‘‘ඔය මැණික් බෝතල් පස්සේ යන්න  ඕනෑ නෑ.  පොඩි එකා ලැබුණාම හැම දේම හරියයි.’’

කාන්තිගේ හඬ ඇඬුම් ස්වරයෙන් දෝංකාර දුුනි.  ඉඳුනිල්ට උන් තැනින් නැගිට ගන්නට තරම් හයියක් කකුල් දෙකේ නොතිබුණි.  කට හැර කෑගහන්නට නොහැකි තරමට ඔහු අකර්මන්‍ය විය.  සොහොන් බිමේ සිටි බස්සාගේ හඬ පමණක් පරිසරයේ ඉතිරි විය.

මංගල කීර්ති ද පැස්කුවල්  
රත්නපුර.                


දවසක් පැල නැති හේනේ

දවසක් පැල නැති හේනේ
සම්පාදනය මංගල පැස්කුවල්
          ගීතය,  නූතන කලා මාධ්‍ය තුළ අතිප‍්‍ර‍්‍රබල අංගයක් වන්නේ එහි තිබෙන සර්ව කාලීන හා සර්ව භෞමික ගුණය නිසයි. ගේය පද රචනයත් සංග’තය හා ගායනයත් ග’තයක අනිවාර්ය ලක්ෂණ වේ. යම්කිසි පදමාලවකට තණුවක් නිර්මාණය කරගෙන එම තනුව පෝෂණය කරන සංග’ත මාධුර්යත් මිනිස් හ`ඩ මාධුර්යත් භාවිතා කරමින් ග’තය කලාංගයක් ලෙස සමාජ ගත වන්නේ ප‍්‍රාථමික යුගයේ සිට අද දක්වා ක‍්‍රමිකව සිදුවන වර්ධනයක් ද සමගයි.
            දේශ’ය හෙවත් ලාංක’ය සංස්කෘතික පරිසරය තුළ ග’තයේ විවිධ අවධීන් හා ව්‍යාප්ත’න් පසුගිය සමයේ ග’තය රසවිද’ම හා අධ්‍යයනය කිර’මේදි හඳුනා ගන්නට ලැබේ. කලාව යනු නිශ්චිතව මූලික අරමුණක් වටා ගෙතුණු ක‍්‍රියාදාමයකි. ඒ අනුව ග’තය තුළද එම ලක්ෂණය ගැබ්ව තිබේ. රසය ඇති වන්නේ එම අරමුණ ල`ගාකරගත හැකි තරම් උචිත පෝෂණ’ය සාධක ග’තය තුළ ගැබ්ව තිබීම මතයි.
”දවසක් පැල නැති හේනේ ” ග’තය 80 දසකයේ පමණ ලියවුණු ග’තයකි . මෙහි ගායනය හා සංග’තය ගුණදාස කපුගේ ගෙනි. මේ ග’තය අම්මා ගැන ලියවුනු ප‍්‍රශස්තම ග’ත අතරින් එකක් බව විද්වතුන්ගේ අදහසයි. මෙහි රස නිශ්පත්තිය උදෙසා ගේය පද රචනය තුළ ඇති අපුර්ව භාවිතය විමසා බැල’ම වටිනවා. න’ත’ඥවරයකු වන රංබණ්ඩා සෙනවිරත්න ලියු මේ ග’තයට පාදක වන ප‍්‍රධාන තේමා තුනක් තිබෙන බව ග’තය අධ්‍යනය කිර’මේදි පෙනි යන කරුණක්.
01. ස්ථායි කොටසේ තිබෙන නුවර කලාවිය පදනම් කරගත් කුඩා දරුවකු මව සමඟ ගෙවු ළමාකාලය.
02. එම දරුවාගේ තරුණ අවධියේදි නුවර පරිසරයෙන් සිදුුකරගනු ලබන විවාහය.
03.රැුකියාවක් සොයාගෙන කොළඹ පැමිණ ගත කරන ජ’විතය.
 අපි අසා ඇති පරිදි රංබණ්ඩා මේ ග’තය ලිව’මට දැඩි පරිශ‍්‍රමයක් දරා තිබේ. වඩා සියම් තැන් ඉස්මතු කරමින් ගැඹුරු අර්ථකථන ගැබ් කොට රසවත් ග’තයක් සමාජගත කිර’මට ඔහු තුළ ඇති අරමුණ මේ ග’තය තුළ වඩාත් හොදින් දෘෂ්‍යමාන වන බව මගේ හැග’මයි.
”දවසක් පැල නැති හේනේ
 අකාල මහා වැහි වැස්සා
 තුරුලේ හංගාගෙන මා
 ඔබ තෙමුණා අම්මේ
 පායන තුරු හිටි පියවර
 සිටියා ඔබ අම්මේ”
කතාන්දරයක් කියන ස්වරුපයෙන් මේ ග’තය ආරම්භ කර තිබේ. එකමත් එක කාලයක එක්තරා දවසක නුවර කලාවියේ ගොවි ගමක දුප්පත් පවුලක පුංචි දරුවෙක් වැස්සෙන් ආවරණය කරගෙන හිටි පියවර සිටි අම්මා කෙනෙකු ගැන මේ කොටසේ දි රචකයා කියයි. අප දන්නා අයුරින් නුවර කලාවිය යනු කෘෂිකර්මාන්තය මූලික කරගත් සරල දිවිපෙවතක් ඇති අව්‍යාජ පරිසරයකි. හේන් ගොවිතැනෙන් ජ’විකාව ගෙනයන පවුලක අදද හරි අපූරු සුන්දරත්වයක් තිබුනද සැ`ගවුණු ඛේදාන්තයක් තිබීමද  විශේෂත්වයකි. වර්තමානයේ වල් අලි උවදුුරු , දැඩි නිය`ගය , අකල් වැහි , වගා කල දේ නිසි මිලට විකුණා ගත නොහැකි ව’ම, එනිසා සිදුවන හදිසි සියදවි නසා ගැනිම් මේ කලාපයේ දක්නට ලැබේ. මේ ග’තයේ කියවෙන පරිදි අකල් වැස්සක් පැමිණ’ම විවිධ අරුත් මතුකරයි. පැලක් නොතිබුණු හේනකදි පුංචි පුතුණුවන් වැස්සෙන් ආරක්ෂා කරගන්නට මවක් ගන්නා වෙහෙස මහන්සිය නිරූපනය කරන කවියා ඒ තුළින් ම දෘෂ්‍යමාන කරන අනෙක් ලක්ෂණය වන්නේ ඔවුන්ගේ පවුලේ පියකු නොසිටි බවයි. ඔවුන්ගේ පවුලට පැමිණි අකල් වැස්ස පියාගේ මියයාමම විය හැකිය. අකල් වැස්සක් යනු කලට වෙලාවට නොව නොසිතු නොපැතු මොහොතක පැමිණෙන වරුසාවකි. පියා හදි්සියේ වල් අලියකු පහරදි  මිය ගියා විය හැකිය. එවිට මවත් දරුවාත් තනිවේ.පැල නැති හේන යන්න මේ ප‍්‍රස්තුතයේ ගැඹුර වැඩි කරයි. කාලයක් වියළි ව  තිබි නොසිතු මොහොතක වැස්සක් ඇද හැලුනහොත් සමස්ත ජ’වන රටාවටම බාධා ඇති කරයි. එවැනි වැස්සකට හසුවුවහොත් විවිධ අසන’ප වැලෙ`ද්. වගාවන් හානිවේ. කෘමිඋවදුුරු වැඩි වේ. වර්තමානයේ නම් අකල් වැස්සකට උපමා කළ හැකි ගැලපෙනම තත්වය වල් අලි ප‍්‍රහාරය යි.පුද්ගල හානි දේපල හානි  අනියත බිය ඒ තුළ වෙයි. ඒ තුළින් සමස්ත ජ’වන රටාවම අවුලට පත්වේ. එය වන්නියට ආවේණික ලක්ෂණයකි.  එය පැලක් නොමැති හේනක අකල් වැස්සකට හසු වූ වීමක් නොවේ ද? සැමියා මිය ගොස් නිවසද විනාශ ව’ ඇති මොහොතක පටාචාරාව තම දරුවා හිටි පියවර හිදිමින් ආරක්ෂා කර ගත් බවත් සද්ධර්ම රත්නාවලියේ පටාචාරා වස්තුුවේ සදහන් වේ. හේන් සංස්කෘතිය තුළ පැලක් ද නැතිව පියෙක් ද නැතිව තනි ගැහැනියක් තම දරුවා පෝෂණය කළේ යම්සේ ද එය ඇස් දෙකෙන් දකින්නට මේ ග’තයේ ස්ථායි කොටස අපිට හුරු කරයි.
”නුවර ව’දි යට කරගෙන
නින්දා වැහි වැගිරුන දා
බිරිදකගෙ සෙනේ ගියා
යෝධ ඇලේ නැම්මේ
මවු සෙනෙහස සුවඳ දිදි
දැනුණා මට අම්මේ
   බොහෝ දෙනා මෙය මවු ගුණ ග’යක් ලෙස විග‍්‍රාහ කරන්නට උත්සහාකළත් වර්තමාන  සමාජ කියව’ම පිළිබඳ ද විිශාල ඉඩක් ග’තය තුළ වෙන්ව තිබෙන බව මගේ හැ`ග’මයි. පියකු නොමැති මවුතුරුලේ ඉතාම අමාරුවෙන් ජ’විකාව ගොඩනගා ගත් පුතාගේ නුවර සම්ප‍්‍රාප්තිය ඉන්පසු සිදුවේ. නුවර කලාවියෙන් කන්ද උඩරටට හෙවත් නුවර රාජ්‍යට එන්නේ තරුණයෙකි. ලාංක’ය පෙරදිග සංස්කෘතිය තුළ තරුණ විය එලඹෙත්ම යොමු වන්නේ වෛවාහක සම්බන්ධයක් ඇතිකර ගැන’මටයි. ආර්ථික සැලසම්කරණයක් නොමැතිව වුවත් සංස්කෘතික ව දායාදකර දී තිබෙන යම්යම්  විිශ්වාසයන් සිරිත්විරිත් ලාංක’ය තරුණ ප‍්‍රජාව අදද නොවෙනස්ව කි‍්‍රයාවට නංවයි. නුවරට විශේෂිත වු ග‍්‍රාම්‍ය ලක්ෂණ මෙි ග’තය තුළ මනාව ඉස්මතු විි පෙනෙයි. කුල වාදය , නම්බුව නුවර තිබෙන විෂ බීජයකි. නින්දා වැහි මැදින් විවාහයක් කරගත් බව මේ ග’තය තුළින් කියවේ.ඒ නුවරින් ය. මේ නින්දා විිදින්නට හේතු වන්නට ඇත්තේ නම්බුකාර මැණිකේ කෙනෙක් විවාහ කරගන්නට මේ ගැමි තරුණයා නුසුදුසුයැයි නුවර සමාජයේ ජේත්තු කාර මිනිසුන් සිතු නිසා විය හැකිය. නුවර ව’දි සහිත නගරයකි. ව’දි මැදින් යන ඔහුට මිනිසුන් විවිධ අවලාද කියන්නට ඇත.නිකමා ගොඩයා කියා අවඥා සහගත ලෙස කතා කරන්නට ඇත.බොහෝ දුරට මෙම විවාහය බින්න විවාහයකි.
”නුවර ව’දි යට කරගෙන
නින්දා වැහි වැගිරුන දා”            
    යනුවෙන් රම්බණ්ඩා සෙනෙවිරත්න ලියන්නේ තමන්ගේ කතාවමදැයි මට හිතේ. ඊළ`ග ගේය පදය මේ ග’තය තුළ තිබෙන වඩාත්ම ගැඹුරු දර්ශනය ඉස්මතු කරමින් මේ ග’තයේ තිබෙන අපුර්වත්වය සිය දහස් ගුණයක් ඉහළ නංවයි.                 
”බිරිදකගේ සෙනෙහේ ගියා යෝධ ඇලේ නැම්මේ”
         මවත් බිරි`දත් අතර ඇති වෙනස මේ ග’ පදයෙන් කියා පායි. ඔබ අසා ඇති පරිදි යෝධ ඇල යනු සැතපුමක් තුළ අඟලට බෑවුම් වු ඇල මා්රගයකි. එය ලාංක’ය වාරි තාක්ෂණයේ උත්කෘෂ්ඨ නි්ර්මාණයක් බව කියයි. මෙම ඇලත්  බිර`ිදකගේ සෙනෙහසත් අතර ඇති සම්න්ධය කුමක්ද? එය අපූර්ව යෙදුුමකි. ඇසට නොපෙනෙන තරම් වු සියුම් බෑවුමක් ඇති යෝධ ඇලේ නැම්මට බිරි`දකගේ සෙනෙහස උපමා කර තිබේ. ඉන් රංබණ්ඩා කියන්න උත්සහා කළේ නින්දා වැහි මැද්දේ විවාහ කරගත් බිර`ිදකගේ සෙනෙහස ක‍්‍රමයෙන් අඩුව’ යන්නේ යෝධ ඇලේ වතුර බැස යන්නා වගේය කියා ය. මෙය සමස්ත සමාජයේ සදාතනික සත්‍ය නොවේද? ආදරය කරන සමයේ පේ‍්‍රමය වෙනුවෙන් චාටු බස් කියන පෙම්වතිය විිවාහයෙන් පසුව ක‍්‍රමයෙන් තම සරළ ආශාවන් වලට පමණක් මූලිකත්වය දෙමින් ගැඹුරු ජ’වන රටාව තේරුම් නොගෙන ස්නේහය නිරායාසයෙන් අඩුකර ගනි.ගැටුම් ඇතිකර ගනී. අනවබේධය වර්ධනය වෙයි.සැක කරයි. නමුත් රංබණ්ඩා සෙනෙවිිරත්න කියන්නේ මවකගේ සෙනෙහස කිසිදා අඩු නොවීී එදා වගේම  අදත් වෙනසක් නොවී තිබෙන බවයි.  ඕනෑම ඇලක ජලය බැස යයි. නමුත් විශේෂත්වය එය නොවෙයි යෝධ ඇලේ වතුර බැස යන ආකාරයයි.එය ඇසට නොපෙනේ. බිර`ිදකගේ ආදරයත් එසේමය.කාලයත් සම`ග අඩුවේ. නමුත් නොපෙනේ.පිටත සිට බලන්නෙකුට වෙනසක් නොපෙනේ. නමුත් පවුල තුළ පේ‍්‍රමය දුරස්ව ගොසින.ි කෙනෙකු කියන්නේ පවතින සමාජ ආර්ථික තත්වය නිසා මතුවන සංකීර්ණතාවය හමුවේ පේ‍්‍රමය අඩුවීම සාධාරණ බවය. කෙසේ වෙතත් මවත් බිර`ිදත් අතර වෙනස මේ යැයි  කියන්නට රංබණ්ඩා වඩා සියුම්ව උත්සාහගන්නේ බිර`ිදකගේ හා මවකගේ සෙනෙහස පිළිබඳව තමා තුළ වු අත්දැකිම් නියමාකාරයෙන් අධ්‍යයනය කිර’මෙන් පසුව දැයි අපට විටෙක සිතේ.
          දෙවන අන්තරා කොටසේ මේ ග’තය තුළ තුන්වන වැස්සත් මේ තරුණයා ඉදිරියේ ඇදහැලෙන්නට සලස්වයි. එය මීට පෙර ඇදහැලුණු වැසි දෙවර්ගයටම වඩා වෙනස් හා දරුණු වර්ෂාවකි. නුවර කලාවියේ ගමක සිටිද්දි ඇද හැලුණු අකල් වැස්ස මෙන්ම ගැහැණියක් සොයා නුවරට සංක‍්‍රමණය ව’මත් සමඟ ඇදහැලුණු නින්දා වැස්ස වගේම මේ වැස්සත් ඇදහැලෙන්නේ නුවරින් කොළඹට සංක‍්‍රමණය ව’මත් සමඟමය. ඒ රැුකියාවක් සොයාගෙන කොළඹ එන ජවිතය තුළයි. නුවරින් මැණිකේ කෙනෙකු විිවාහා කරගත්තත් ආර්ථිකය අතින් සාර්ථක නොවුණු තරුණයෙකුට වංශවත් බවක් නොමැති හේන් ගොවියෙකුගේ පුතෙකුට නුවරදි වින්ද නින්දාව තුරන් කර ගැන’මේ එකම මාර්ගය වන්නේ උසස් යැයි සම්මත රැුකියාවක් සොයා ගැන’මය. වර්ථමානයේ නම් න’ත’ඥයකු වෛද්‍යවරයකු ඉංජිනේරුවෙකු ව’ම වංශවත් විවාහයක් කර ගැන’ම සඳහා මූලික සුදුසු කමයි. මෙි තරුණයා රස්සාවට පෙර පරස්තාව කරගත්තත් දරාගත නොහැකි නින්දාව මැද කොළඹට එන්නේ එවැනි රැුකියාවක් සොයාගැන’මෙි අරමුණින්ය.
”කොළඹ අහස කළු කරගෙන
මුහුදු හුළඟ අඬලනකොට
ඔටුන්න බිම දා දුවගෙන
එන්නද එක පිම්මේ
මං එනතුරු ඉදිකඩ ලඟ ඉන්නවාද අම්මේ”
කොළඹ විසල් අහස කළුකරගෙන සුළං හමමින් අනෝරා වැස්සක් ඇද හැලේ. හිස ලා ගත් ඔටුණු මේ සුළගේ හිසදරා සිට’මට නොහැකිව පාවි යයි. වැස්සට තෙමෙයි. ඔටුන්නක් පැල`ද සිටිය යුත්තේ රජ මැදුරක වුවත් කොළඹ නගරයේ මහමග  බොඩිිමක ඔටුනු පැල`ද සිටීම කට වහරයේ ගොන්පාර්ට් එකකි. උපාධිධරයකු න’ති`න්‍දයකු තම රැුකියාව, තනතුර ලැබු පසු ඊට ගැලපෙන ගෞරවයක්, වේතනයක්, තැනක් නොමැතිව ජ’වත්ව’ම අද සමාජයේ දක්නට තිබෙන සුලබ දෙයකි. ඒ නිසා සියල්ල හැරදමා නැවත ගමට යන්නට සිතෙන බවට මේ තරුණයා කියයි. න’ත’ඥයකු ව’මේ අරමුණින් කොළඹට ආවත් උපාධියක් ගැන’මේ අරමුණින් කොළඹට ආවත් රංබණ්ඩාත් මමත් කොළඹදි මුහුණ දෙන සදාතනික සත්‍යයක් එයයි. විසල් මන්දිර මැද ගිනි පෙට්ටි වැනි වු තට්ටු නිවාසවල මිනිසුන් ගාල්කර තිබේ. වසර හතරක් වැනි කාලයක් උපාධිය සම්පූර්ණ කරන්නට කොළඹ නගරයේම මුඩුක්කුවකට බෝඩිින් ගාස්තු ගෙවා පිරිසිදු යැයි සිහිනෙකින් වත් සිතිය නොහැකි වාතාශ‍්‍රයෙන් බඩ පුරවාගෙන ගෙවන ජ’විත ඔබ අප  ඕනැතරම් දැක තිබේ. ඉගෙන ගැන’ම හෝ රැුකියාවක් කිර’ම හෝ වෙනත් අවශ්‍යතාවයක් වෙනුවෙන් කොළඹ ගත කරන ජ’විතය එක්තරා ආකාරයකට බන්ධනාගාර ගතවීමකි.  වටේටම තාප්ප ගසා තිබේ මිතුරන් නැත. අසල්වැසියන්ද නැත. මහන්සියෙන් සොයාගත් රැුකියාව කරන්නට සිදුව’ තිබෙන්නේ කොළඹ ම නැවත’ගෙනය. කොළඹ නෑම කෑම නිදාගැන’ම සියල්ල සිදුවන්නේ සල්ලි වලටය. ලෙඩ රෝග බහුල ය. ගඳ ගහන පරිසරය, වාහන දුම ජිවිිතය වෙලා ගෙන තිබේ.උපාධිය හෝ රැුකියාව ලබාගත් පසු එහි වටිනාකම බාල්දු වී හමාරය. ජීවන වියදම ඉහල ගොසිනි. උපාධියක් ගත් පමණින්  රැුකියාවක් ලැබෙන්නේ නැත.ඒ ස`දහා දේශපාලන හෙන්චයියෙකුගේ කටු ලෙවකෑම අනිවාර්ය සුදුසුකමකි එය නුවරදී වින්ද නින්දාවටත් වඩාදරුණු ය. ඒ නිසා ලබාගත් උපාධියේ හෝ තනතුරේ බර මේ සමාජ තත්වය ඉදිරියේ පාවි යන ඔටුන්නකි. මුහුදු සුළඟ මගින් එන්නේ වෙනත් දේශයන් සිට හමා එන සංස්කෘතික සමාජ ලක්ෂණයන්ය. වර්තමානයේ නම් ඉංග‍්‍රිසි නැතිව කිසිවක් බැහැයි අප කියන්නේ මේ සුළං ධාරාව අපේ ජ’විතය හරහා හමා යෑම ගැනයි.
ඉතින් අම්මේ අනුරාධපුරෙන් නුවරටත් නුවරින් කොළඹටත් ආ ගමනේ වැසි වැටුණා මිස ඒ වැසි වලට තෙමුණා මිස වැස්සෙන්  බේරෙන්නට නොහැකි වුණි. ආයෙත් අනුරාධපුරේ අපි හිටිය හේනට විත් ඔබත් සමඟ ගෙවු සරළ ජ’විතයට එකතු වන්නට සිතේ. නමුත් තවමත් ඔබ මා එනතුරු ඉදිකඩ ලඟ ඉන්නවාදැයි මා කෙසේ විශ්වාස කරම්ද? යනුවෙන් රංබණ්ඩා ලියු කවිය ඔබට මට වැටහෙන අපේ ජ’විත යථාර්ථය ගැන ලියවුණු සදාතනික පද පේලියයි.